น้ำมันเครื่องที่ซื้อมาใหม่ส่วนใหญ่จะมีลักษณะคล้ายๆกัน คือ มีสีเหลืองนวลใส ถ้าหากเป็นเกรดสังเคราะห์แล้วละก็ จะมีสีเหลืองอ่อนใสมากกว่า แต่ถ้าหากเราขับรถจนถึงระยะการเปลี่ยนถ่ายน้ำมันเครื่องแล้วเวลาดึงก้านวัดระดับน้ำมันเครื่องอกมาจะเห็นได้ว่าน้ำมันมีสีเข้มขึ้นมาก บางครั้งเป็นสีดำเลยทีเดียว โดยเฉพาะรถเครื่องยนต์ดีเซล เหตุที่เป็นเช่นนี้เนื่องจากปกติเครื่องยนต์มีการไหม้อยู่ตลอดเวลา ซึ่งน้ำมันเชื้อเพลิงมีองค์ประกอบของสารไฮโดรคาร์บอนอยู่เป็นจำนวนมาก ผลที่ได้จากการเผาไหม้จะมีเขม่าสีดำออกมาด้วย บางส่วนถูกปล่อยออกมาเป็นควันสีดำให้เราเห็นได้ทั่วไป เช่น รถคันเก่าๆ แต่สิ่งที่ออกมาเป็นควันดำนั้นยังไม่ใช่ทั้งหมด เขม่าพวกนี้ยังหลงเหลืออยู่ในเครื่องยนต์ค่อนข้างมาก หากไปเกาะตามชิ้นส่วนต่างๆในเครื่องยนต์จะทำให้ประสิทธิภาพของเครื่องายนต์นั้นไม่ดีตามไปด้วย การที่มีเขม่าเยอะนั้น ก่อให้เกิดความสกปรกต่อเครื่องยนต์ บางครั้งถ้าเขม่ามาเกาะตามบริเวณต่างๆ เพิ่มมากขึ้น จะทำให้การระบายความร้อนแย่ลง อีกทั้งเขม่าพวกนี้ยังสามารถจับตัวรวมตัวเป็นก้อนมีลักษณะคล้ายโคลน และมีโอกาสเข้าไปอุดตันตามท่อทาง ทำให้น้ำมันเครื่องไม่สามารถไปหล่อเลี้ยงชิ้นส่วนภายในเครื่องยนต์ได้ ดังนั้นจึงเป็นหน้าที่ของน้ำมันเครื่องที่ต้องคอยทำความสะอาดเครื่องยนต์ และไม่ให้เขม่านื้มารวมตัวกันเป็นก้อน โดยการที่น้ำมันจะคอยดึงเขม่าไว้ในตัว ทำให้น้ำมันจึงมีสีดำขึ้นเมื่อถูกใช้งานไปเรื่อยๆ นั่นเอง
แล้วน้ำมันเครื่องที่ดีใช้แล้วต้องใส จิงหรือไม่?
น้ำมันเครื่องที่ดีเวลาเปลี่ยนถ่ายต้องนำเอาสิ่งสกปรกออกมาจากภายในเครื่องยนต์ อาจเปรียบเทียบได้เหมือนการซักผ้า ถ้าเรานำผ้าสกปรกมาซักในอ่างที่ใส่น้ำและผงซักฟอกไปพร้อมกัน เมื่อซักเสร็จผ้าจะสะอาด น้ำที่อยู่ในอ่างจะดำเพราะว่าได้นำสิ่งสกปรกออกจากเสื้อผ้าไปเป็นที่เรียบร้อย น้ำมันเครื่องก็เช่นกันที่คอยนำเอาสิ่งสกปรกออกจากเครื่องยนต์ทำให้เครื่องสะอาด เพื่อให้ทำงานได้เต็มประสิทธิภาพ โดยในน้ำมันจะมีสารเพิ่มคุณภาพจำพวกชะล้างและกระจายเขม่าอยู่ (ทำงานคล้ายผงซักฟอก) การชะล้างทำให้สิ่งสกปรกที่ติดอยู่ตามชิ้นส่วน เช่น ลูกสูบ, เสื้อสูบ, เพลา , ข้อเหวี่ยง ออกมาแล้วเก็บเอาไว้ในเนื้อน้ำมัน จากนั้นเป็นหน้าที่ของการกระจายเขม่าไม่ให้เขม่าที่อยู่ในเนื้อน้ำมันจับตัวรวมกันเป็นก้อน เพราะเหตุนี้น้ำมันที่ดีต้องนำสิ่งสกปปรกออกมาไว้ที่เนื้อน้ำมัน ทำให้เครื่องยนต์สะอาดตลอดเวลา ไม่ใช่ว่าเครื่องยนต์สกปรกแต่น้ำมันใส
